Uçakta sigara içmek istediği için kabin görevlileriyle tartışan yolcuların haberleri zaman zaman gündemde kendine yer bulabiliyor. Günümüz hava yolu taşımacılığında yasak olsa da geçmişte bu durum biraz farklıydı. Hatta sigara içmenin yasaklanması, dünyanın en ilginç hava yolu şirketlerinden birinin ortaya çıkmasına bile neden oldu.
Uçaklarda sigara içmeye yönelik yasaklar 1960’lı yılların sonunda ilk kez ABD’de dile getirilmeye başlandı ve uygulandı. Uçuş görevlilerinin üye olduğu bazı sendikaların da bu yasakların hayata geçirilmesi yönünde verdiği destekler sonucunda ABD’de 1970’li yıllarda sigara yasağı tam olarak devreye alınamamış olsa da 1973 yılında yapılan düzenlemelerin ardından uçaklarda sigara içen ve içmeyen yolcuları ayıran bölümler oluşturuldu. 1973 yılında hükümet tarafından uçaklarda sigara içilen ve içilmeyen bölümlerin bulunması zorunlu hale getirildi. 1977 yılında yapılan yeni bir düzenlemeyle birlikte uçaklarda puro ve pipo kullanımı da yasaklandı. Bu yıllarda Avrupa’da ve dünyanın geri kalanında da bu anlamda önemli gelişmeler yaşanmaya başlamış, 1977 yılında Fransa’nın İngiltere kıyılarında bulunan ve Birleşik Krallık’a bağlı olan Guernsey Bailiwick’in bayrak taşıyıcısı Aurigny Air Services adlı hava yolu şirketi uçuşlarında sigara içmeyi tamamen yasaklayan dünyadaki ilk hava yolu olmuştu.
Takip eden yıllarda hem ABD’de hem de dünyanın geri kalanında yasaklar kademe kademe artırılıp kapsamı genişletildi. ABD’de 1970’li yılların sonundan itibare ilk olarak 30 veya 30’dan daha az koltuğa sahip uçaklarda yapılan uçuşlarda sigara içme yasağı uygulanmaya başladı. Bu kararın ardından uçuş süresi 2 saatten az olan tüm uçuşlar için de sigara içme yasağı getirildi. 1990 yılında Başkan George H.W. Bush, 6 saati aşan belirli uçuşlar dışında yasağı hemen hemen tüm iç hat uçuşlarını kapsayacak şekilde genişletti. 2000 yılına gelindiğinde ABD, kendi hava sahasında yapılacak tüm uçuşlarda sigara içmeyi yasakladı. Benzer yasaklar zamanla dünya genelinde hayata geçti ve 2014 yılında Kübalı bayrak taşıyıcısı Cubana’nın uçuşları sırasında sigara içmeyi yasaklamasının ardından uçaklarda sigara içilen dönem tamamen kapandı. Yasağı ihlal eden yolculara da uçuş güvenliğini tehlikeye atacağı için binlerce dolarlık para cezaları ve kara liste gibi cezalar uygulanmaya başlandı. Cezaları göze alan yolcuların havada yangın sonuçlu bir faciaya sebep olmaması içinse önlem amaçlı uçak tuvaletlerine küllükler eklendi.
Yasaklar hayata geçmeye başladığında çok sayıda kişi alınan bu yeni kararlardan memnundu. Ancak bu durumdan memnun olmayanlarda vardı ve bazıları tarihin en ilginç hava yolu şirketlerinden birini kurmaya hazırlanıyordu: Sigara İçenler Ekspresi!
BEDAVA SİGARA VE KÜL TABLASI HİZMETİ
Takvimler 1993 yılını gösterirken William Walts ve eski Walt Disney yöneticisi George “Mickey” Richardson, hava yolu şirketlerini kapsayan ve giderek genişleyen sigara yasaklarının ardından Smokers Express’i tanıttı. Büyük Amerikan hava yollarının sigara içmeme politikasından rahatsız olan ikili, sigara içenlerin lehine olacak bir hava yolu fikrini ortaya atarak bir ‘alternatif’ ortaya çıkarmayı hedefliyordu.
Florida merkezli Smokers Express yasaklar nedeniyle normal bir hava yolu şirketi olarak faaliyet gösteremiyordu ve bu sebeple müşterilerin yıllık 25 dolar ücret ödemesi gereken üyeliğe dayalı bir hava yolu olarak planlandı. Sigara İçenler Ekspresi’nde yolculuk yapabilmek için en az 21 yaşında olmak gerekiyordu.
İkili aynı zamanda uçak içi hizmetlerin kalitesinin giderek düşmesi dolayısıyla hayal kırıklığına uğradı ve bu nedenle “Gerçek İnsanlar için Gerçek Yiyecekler” sloganıyla yola çıkarak uçuşlarda yemek olarak biftek, hamburger ve pizza gibi yiyeceklerin servis edileceğini duyurdu. Uçaklarda ücretsiz kulaklıklar, uçak içi filmler, ücretsiz varış noktası haritaları sunulması planlanıyordu ve her yolcu için ücretsiz loto biletleri bile olacaktı. Smokers Express uçuşlarında yolculara bedava sigara ve kül tablası hizmeti sunulması planlanıyordu. 1973 yönetmeliği gereği uçağın arka kısmında da sigara içilmeyen bir bölüm bulunacaktı.
HİÇBİR ZAMAN UÇMADI
Walts ve Richardson’ın hava yolu şirketleri için büyük planları vardı ve ilk etapta uçuşlar için 3 McDonnell Douglas DC-9 satın aldılar. İkili, ABD içinde 11 noktaya uçmasını planladıkları şirket adına 27 uçak daha kiralamayı planlıyorlardı. Bu uçaklar, güçlü havalandırma sistemleri ve ateşe karşı daha dayanıklı yer döşemeleriyle güçlendirilecekti.
Smokers Express’in 16 Ağustos 1993’te yapılması planlanan ilk uçuşu, ABD Başkan Bill Clinton’ın önerdiği tütün vergisi artışını protesto etmek için Kuzey Carolina’dan Washington DC’ye gidiş-dönüş şeklinde planlanmıştı ve biletleri 345 dolardan satışa sunulmuştu. Ancak bu uçuş yeteri kadar ilgi olmaması sebebiyle hiçbir zaman gerçekleşmedi.
Smoker’s International Airways
Başarısız kalan reklam kampanyaları sonucunda Smokers Express, operasyonlara başlamak için yeterli parayı toplayamadı ve hiçbir zaman faaliyete geçemedi. 7 Haziran 1994’te şirketin telefon numarasının da kullanım hakkı sona erdi ve Smokers Express dağıldı.
Smokers Express’ten yıllar sonra benzer bir fikir 2006 yılında Alman girişimci Alexander Schoppmann tarafından ortaya atıldı. Sıradan bir sigara bağımlısından daha fazla sigara tüketen Schoppmann, Smoker’s International Airways adı altında Japonya-Almanya arasında Tokyo ile Düsseldorf duraklarında çalışmayı planlıyordu ve yoğun sigara tüketen Japon ve Almanları bu uçaklarla taşımayı hedefledi. Ancak bu plan da hiçbir zaman hayata geçmedi.
